Talɣiwin d wazalen n wummid deg tmedyazt n Crif Ḥamani
Loading...
Date
2024
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Université Mouloud Mammeri Tizi-Ouzou
Abstract
Deg tezrawt-a, nefren asentel-nteɣ ad yili ɣef « Talɣiwin d wazalen n wummid deg
tmedyazt n Crif Ḥamani ». Deg ukatay-agi, nessaweḍ nexdem tasleḍt i yimyagen
yeftin ɣer wummid ( ummid anilaw d wummid anibaw) wid d-yeddan deg kraḍ n
yiwenisen ineggura n Crif Ḥamani.
Iwakken ad nessiweḍ ɣer yiswi-nteɣ, ad d-nefk tiririt ɣef tmukrist i d-nefka deg tazwara n
leqdic-nteɣ anda neselḥeq deg taggara ɣer wanect-a :
Di tazwara, amyag deg tmaziɣt d ul n tefyirt, yebna ɣef kraḍet n tmitar tigejdanin : timsisdit
n tmeẓri i d-yemmalen tigawt ma d tilawt neɣ d tibawt, ma temmed neɣ tettkemmil, ma teḍra
yiwet n tikkelt neɣ tettuɛawad. Amyag deg tmaziɣt ifetti ilmend n temẓri mačči ilmend n
wakud. Ticreḍt tis snat, d amatar udmawan: i yettabaɛen asemmad imesgzi, imi yemmal-d
tawsit-is (ma d amalay neɣ d unti ), neɣ amḍan-is (ma d asuf neɣ d asget), rnu ɣer way-a aẓar
i yellan d aferdis agejdan imi deg-s i yettili unamek n umyag, d ayen ur tezmireḍ ara ad ttekkseḍ.
Aẓar, d tirgalin iwumi nrennu tiɣra akken ad d-ibin unamek-is neɣ akken ad yishil
ususru-ines. Syin akkin nebder-d abrid n usileɣ n umawal ilmend n usuddem anda i d-nufa
amyag ɣur-s snat n talɣiwin: talɣa taḥerfit d talɣa tsuddimt, ideg amyag deg talɣa taḥerfit
yettuɣal ɣer talɣa tasuddimt s tmerna n yizwiren n usuddem yerzan aswaɣ, attwaɣ, amyaɣ :
-Aswaɣ, yettaleɣ s uzwir n “s” neɣ yiwet seg talɣiwin-is “sse”, “ssu” I umyag deg talɣa
taḥerfit. Md :ečč (talɣa taḥerfit)→Sečč (amyag deg talɣa taswaɣt).
-Attwaɣ, yettaleɣ s yizwirin n “ttu”, “ttwa”, “tt”, “mm”,” nn”i talɣa taḥerfit. Attwaɣ
yeskanay-d belli tigawt tettrusu-d ɣef umigaw. Md : Ttu (talɣa tamezwarut ) →ttwattuɣ (talɣa
tattwaɣt).
- Talɣa n umyaɣ, tettaleɣ s usezwer n tergalt “m” neɣ yiwet seg talɣiwin-is “my”, “myu”.
Amyaɣ d amyag i d-yeskanayen tigawt yeḍran gar sin. Md : beddel →mbeddalen.
Deg uḥric n tesleḍt, nessmel imyagen deg wummid ( ummid anilaw d wummid anibaw)
ilmend n talɣa, ɣef sin yiferdisen igejdanen (aẓar d usaleɣ), imi yesɛa azal meqqren deg
tezrawt-nteɣ acku deg-s i d-iban leqdic nga ɣef wammud anda nessaweḍ ɣer yigemaḍ-agi:
• Nufa-d 29 n yimyagen i yesɛan aẓar bu yiwet n tergalt.
• Nufa-d 182 n yimyagen i yesɛan aẓar bu snat n tergalin.
• Nufa-d 118 n yimyagen i yesɛan aẓar bu kraḍt n tergalin.
ilmend n yigemmaḍ-agi, nufa-d d aẓar bu snat n tergalin i yeggten deg tmedyazt n Crif
Ḥamani deg yiḍebsiyen-is ineggura. Deg yixef wis sin, newwi-d awal s umata ɣef wazalen n wummid deg tmedyazt n Crif
Ḥamani, nufa-d belli amedyaz yesxdem akk azalen n wummid aken ma llan. Ɣer taggara,
nefka-d aserwes gar talɣa tummidt akked talɣa tarummidt nufa-d belli ummid: d ayen yezrin,
yekfa d ummid ilaw d izri, ma d tarummidt: d ayen ara d-iteddun , izmer ad yeḍru ur yekfi ara,
d arummid .
Γer tagara, ad d-nini yal leqdic ur yemmid ara akken yebɣu xedmen tizrawin fell-as.
Maca asentel nextar, yefka-aɣ-d tagnit iwakken ad nissin aṭas n tmussniwin
timaynutin, nessaram leqdic-agi ad yeddu ɣer sdat, anect-a ad yeǧǧ tiwwura ldint i
wid ara ikemmlen anadi fell-as.
Nsaram tazrawt-a, ad tili d afud meqqren i yimahilen i d-iteddun, ad kemmlen fell-as, neɣ ma
tettunefk-aɣ tegnit, ad tt-nesnerni sya ɣer sdat i
Description
149 p.; 30 cm.(+CD-Rom)
Keywords
Tamedyazt taqbaylit, Crif Ḥamani, Amyag
Citation
Tasnilest Tesnalmud